Over het geven van pianoles zijn al bibliotheken vol geschreven. Ik kan hier dus alleen maar summier aangeven waar naar mijn mening de accenten zouden moeten liggen bij het geven van pianoles.

Individueel les of samen les
Ik ben er voorstander van om, zeker in het begin, leerlingen tegelijk les te geven. Maar bij gevorderden kan het ook. De tegenstanders zeggen dat de leerling te weinig individuele aandacht krijgt. Dat is een rekbaar begrip. Als je enkele leerlingen tegelijk hebt, heb je ook meer en effectiever tijd ter beschikking. Met drie leerlingen in een uur doe je meer dan met één in een half uur. Op een rijtje de voordelen:

• Gehoortraining, theorie, informatie over literatuur, componisten, instrument etc. kan gezamenlijk worden gedaan
  
• Samen spelen is gemakkelijker realiseerbaar én leerzamer. Vooral ook omdat je als docent geen partij bent tegenover een kind. Kinderen daarentegen wedijveren onderling.
  
• Het is met meer leerlingen gezelliger. Het sociale aspect doet vaak wonderen op gebied van motivatie.
  
• Er "verdampt" geen lestijd. Als één van de groep afwezig is gaat de volle lestijd toch door.
  
• Wat verloren lestijd betreft: het komt uiteraard voor dat een leerling niet of nauwelijks heeft gestudeerd. In een individuele situatie "maak je de tijd vol" maar het rendement van de les is beperkt. In een groepsles zet je de leerling apart aan een opdracht: bijvoorbeeld theorie of aan een digitale piano met koptelefoon op. En tussendoor ga je even langs om te horen hoe het gaat. Ook kan je zo'n leerling inzetten bij een samenspel of improvisatie opdracht met een gemakkelijke partij.
  
• Halen en brengen is praktischer omdat er gecarpoold kan worden.
  
• Financieel is het zeer interessant want samen les nemen is per leerling aanzienlijk goedkoper. Men koopt immers maar een gedeelte van de totale tijd die de leerling in de les doorbrengt. De gesubsidieerde muziekscholen die er nog over zijn in Nederland hanteren dit uitgangspunt vaak. Bij volwassenen ligt het soms wat moeilijker omdat de combinatiemogelijkheden om praktische redenen lastiger zijn.

Dit systeem werkt uiteraard het best wanneer de docent veel leerlingen in dezelfde woonplaats heeft. Dat is mede ook de reden dat ik zelf geen les meer geef. Ik ben niet meer verbonden aan muziekschool en het opbouwen van een praktijk met deze insteek is op het platteland waar ik woon vrijwel onmogelijk. Los daarvan heb ik mijn aandeel na ruim 40 jaar wel geleverd. De beurt is nu aan de jongere generatie.

Dat vooral in de privé sector vrijwel overal individueel les wordt gegeven ligt zowel aan de opleiding op de conservatoria als aan de afwerende houding van veel privé docenten. De opleiding tot instrumentaal muziekdocent is namelijk (nog steeds) een individuele aangelegenheid. Je krijgt je hoofdvakinstrument hoofdzakelijk in een individuele les. Er wordt in de methodiekles wel aandacht besteed aan het fenomeen groepsles maar veel conservatoriumstudenten worden opgevoed in de gedachte dat een leerling alleen maar iets leert in een individuele situatie. Wat wij overigens een "groepsles" noemen is nog steeds maar een groepje van hoogstens 3 à 4 leerlingen. Het reguliere onderwijs ziet zo'n getal als een individuele les! (N.B. een veelgehoord tegenargument is dat in bijvoorbeeld een groepsles van 3 leerlingen in 45 minuten de leerling maar 15 minuten aandacht krijgt. Als je dat argument toepast op een schoolklas met 30 kinderen zou ieder kind dus maar 1,5 minuut aandacht krijgen. Het argument klopt niet omdat men de les niet ziet als een groepsgebeuren)
Maar veel instrumentale docenten weten niet hoe ze met meer dan één kind tegelijk moeten omgaan. Het is ook bedreigend want hun natuurlijke overwicht als volwassene wordt aangetast. Kinderen vormen immers direct een bloc. Maar daarin ligt juist de kracht van de groepsles. De docent die daar gebruik van weet te maken haalt, zoals hierboven geschetst, enorme voordelen uit de les. Een les aan meerdere leerlingen tegelijk is ook meer werk voor de docent met betrekking tot uitzoeken van materiaal, even bijschrijven van een extra partij, en in het algemeen zorgen dat kinderen tijdens de les aan het werk blijven en zich niet gaan vervelen.
Dat inderdaad zeer essentiële zaken als techniek, houding, interpretatie etc. alleen maar individueel zijn aan te leren bestrijd ik. Je kunt met leerlingen tegelijk aan dit soort onderwerpen werken en weer is het dan de onderlinge band tussen kinderen die het leerproces positief beïnvloed.
Het is triest en jammer dat ook op muziekscholen de invloed van tegenstanders soms zo sterk is dat men overgaat tot het geven van leseenheden als 20 of 25 minuten individueel les. Zelfs kwam ik ergens 15 minuten tegen! Dit verdient de naam les niet.
Opvallend is dat muziekscholen die wegens bezuinigingen op private basis verder gaan vaak weer terugvallen op individuele lessen.
Natuurlijk zijn individuele lessen soms nodig bij kinderen met fysieke of mentale stoornissen, of bij kinderen met uitzonderlijke talenten. Maar dat zijn in de dagelijkse praktijk hoge uitzonderingen.

Aandachtspunten in de les

Welke muziek
Als je begint met pianospelen zijn er goede en leuke methodes voor zowel kinderen als volwassenen. Die bieden eigenlijk van alles wat. Ook in een later stadium doe je van alles wat: klassiek, licht, pop, jazz, improvisatie. Alleen als een leerling blijk geeft een bepaalde richting op te willen ga je als docent daar in mee. Het heeft geen zin iemand te dwingen een stijl te spelen die hem niet ligt. Zonodig stuur je een leerling naar een andere docent die gespecialiseerd is in een bepaalde richting zoals bijvoorbeeld jazz / improvisatie. In het algemeen spelen deze keuzes pas als de leerling ± 10 jaar is. Jazz zegt kinderen onder die leeftijd meestal niets.

De piano
Wie les neemt moet een piano thuis hebben. Oefenen bij familie of kennissen werkt niet. Vaak stelt men de vraag: kan je ook beginnen op een keyboard? Het antwoord is: nee. Een keyboard is om de volgende redenen ongeschikt voor pianoleerlingen:

1. Een keyboard heeft een totaal andere aanslag dan een piano. Het keyboard is er niet op gemaakt om via de vingers om te gaan met genuanceerde gradaties in sterkte (de reden waarom de piano in de 18e eeuw is uitgevonden) De optie "aanslaggevoelig" bij een keyboard komt niet in de buurt van die van een piano en zit er alleen vanwege verkooptechnische redenen op.
2. Het keyboard is gemaakt om lichte muziek te spelen. Alle voorzieningen zoals ritmebox, automatische begeleidingen etc. zijn daar ook op ingericht. De piano gaat uit van een manier van spelen die in eerste instantie in het midden laat of je klassiek, licht of jazz gaat spelen.
3. De houding voor het keyboard is, vanuit piano oogpunt gezien, verkeerd. Bij de piano zit je altijd voor de middelste C. Een keyboard heeft 5 oktaven. Als je daar midden voor gaat zitten, zit je voor de F/G. Dat geeft een gevoel van desoriëntatie.
4. De meeste piano's hebben 7¼ oktaaf (88 toetsen). De gangbare keyboards hebben er 5 (61 toetsen). Nu zal je in het begin onderwijs niet direct alle toetsen van de piano gebruiken maar in bijvoorbeeld improvisaties doe je dat wel. Bovendien moet een pianospeler wennen aan het "werkveld" van 7¼ oktaaf.
5. De klankmogelijkheden en de bediening van het pianopedaal zijn onvergelijkbaar met die van een keyboard. Net als met de aanslaggevoeligheid wordt een pedaal om verkooptechnische redenen bijgeleverd. Bovendien wordt het keyboardpedaal vaak voor andere doeleinden gebruikt (snelle wisseling van pre-sets bijvoorbeeld)

Ik wil aan de kwaliteiten van een keyboard niets afdoen maar als iemand piano wil spelen dan heeft men blijkbaar voorkeur voor de klank en de klankkleurmogelijkheden van een piano. Dan moet je dus niet op een instrument gaan spelen dat deze eigenschappen niet bezit. Hoewel niet ideaal, kan in de beginperiode ook een digitale piano gebruikt worden. Liever een goede digitale dan een slechte akoestische. Maar wie begint op een digitale piano krijgt vroeg of laat toch meer wensen op het gebied van aanslag, klank en pedaal. Dan wordt het tijd om over te gaan op een goede akoestische piano.

Pagina's op deze website met meer informatie over piano's zijn:
digitale piano
publicaties
linken pagina

Andere websites met nuttige informatie:
www.tipbook.com
www.vvpn.nl
www.npmb.nl

---