Tarieven - een
toelichting
AlgemeenTarieven voor muzieklessen lopen sterk uiteen. Overigens zowel bij door de overheid gesubsidieerde muziekscholen, privé muziekscholen als privé docenten. Bij de eerste ligt dat aan de subsidie systematiek. In het algemeen wordt aangenomen dat een tarief rond de € 40,- per klokuur (exclusief 21% BTW voor leerlingen van 21 jaar en ouder) gebruikelijk is. Dit bedrag kan geïnterpreteerd worden als een tarief voor beginnende pedagogen die net van het conservatorium komen. Het lijkt immers onwaarschijnlijk dat iemand zijn gehele werkzame leven dezelfde tarieven blijft hanteren terwijl er toch sprake is van opbouw van ervaring en innovatie in materialen. Bij privé muziekscholen komen daarbij nog de overheadkosten die in de meeste gevallen geheel of gedeeltelijk door de docenten moeten worden opgebracht.
Het is mogelijk dat voor mensen met een smalle beurs de lessen wellicht minder toegankelijk worden wanneer privé docenten deze tarieven vragen. Door de overheid gesubsidieerde muziekscholen, waarvan er inmiddels niet zoveel meer over zijn, hanteren daarentegen aantrekkelijke tarieven vanuit het gegeven dat er combinatie- en groepslessen worden gegeven (voor een toelichting kijk hier) Bovendien zijn er vanuit gemeenten of de instellingen zelf vaak fondsen beschikbaar die ondersteuning bieden voor culturele activiteiten.
De praktijk
De praktijk is helaas anders. Wie rondkijkt op internet ziet de meest onwaarschijnlijke tarieven langskomen. Op het oog zeer gekwalificeerde docenten met jarenlange ervaring die zich aanbieden voor € 20,- per uur. Een enkeling komt hiervoor zelfs aan huis! Zelfs als deze bedragen gitzwart geïnd worden is het nog steeds onwaarschijnlijk dat iemand daarvan kan rondkomen.
Er zijn een aantal redenen waarom personen die muziekles geven te lage tarieven zouden hanteren:
- men is niet gekwalificeerd om les te geven en een normaal tarief is dan geen optie. Geen les bij nemen.
- men voelt zich niet zeker in het vak en van zijn eigen vakkennis en voelt ergens wel aan dat het vragen van een normaal tarief eigenlijk niet kan. Ook geen les bij nemen.
- men
is wel
gekwalificeerd, maar voor een
ander instrument
dan
waarvoor men zich aanbiedt. Dit komt vooral voor bij piano. Vrijwel
alle conservatoriumstudenten krijgen naast hun hoofdvak (een
instrument, directie, schoolmuziek, compositie etc.) het bijvak
piano. Het niveau
van
het
bijvak examen staat echter op het amateur niveau van een paar jaar les.
Veel van deze studenten leren pas op het conservatorium voor het eerst
van hun leven pianospelen. Deze muzikant heeft wel een aantal muzikale
vaardigheden maar niet de
specifieke
speeltechnische kennis van pianoliteratuur op niveau,
pianomethodiek, didactiek en
instrumentkennis. Met name de veel gemaakte
opmerking dat men alleen de eerste beginjaren les geeft is opmerkelijk
zoniet verdacht.
In vakkringen is bekend dat juist de eerste jaren veel
gerichte
vakkennis vereisen (toucher, houding, techniek etc. zijn elementen die
een leven lang doorwerken). Aan gevorderden lesgeven is in muzikaal
opzicht eenvoudiger voor iemand die een ander instrument beheerst. Maar
daar wreekt zich dan weer het gebrek aan speel-technische kennis van
het
instrument. En last but not least hebben deze mensen niet de
juiste affiniteit met het instrument piano, anders hadden ze dat
destijds wel
als hoofdvak gekozen....... Nooit aan beginnen dus!
Overigens geldt een en ander ook voor andere bijvakinstrumenten. Studenten schoolmuziek hebben bijvoorbeeld vaak een melodie instrument zoals blokfluit als bijvakinstrument. - er wordt grijs / zwart gewerkt.
Vermeldenswaard is in dit verband dat in de reguliere onderwijswereld
(en ook in de muziekonderwijs wereld) een full-time baan geldt voor
26 à 28 werkelijk gegeven lesuren per week. De resterende uren
tot
38 à 40 uur zijn bestemd om alles wat om de les heen plaats vindt te
organiseren. Wie
zijn vak serieus neemt heeft die uren ook hard nodig voor uitzoeken en
ontwikkelen van lesmateriaal, contacten met ouders, organiseren van
uitvoeringen, bijhouden vakliteratuur etc. etc.
Een vaak gemaakte opmerking van buitenstaanders is: "Maar jullie hebben 13 weken schoolvakantie, dan werk je niet!" Mijn eigen ervaring (en hopelijk ook van andere vakgenoten) is, dat de werkweek structureel langer duurt dan 38 à 40 uur. Gemiddeld was mijn werkweek ongeveer 50 uur. Allemaal afhankelijk van de inzet die je pleegt om het vak inhoud te geven. Omgerekend naar een negen tot vijf baan heb je dan niet meer vakantie dan "gewone" werknemers. Dit soort verborgen werkuren wordt in officiële berekeningen nooit meegenomen maar is bij vakmensen die hun beroep serieus nemen wel een werkelijkheid.
Er zijn echter docenten die het gevraagde tarief niet presenteren als een "wit" tarief maar in werkelijkheid als een "zwart" tarief. Men vraagt een hoog tarief maar levert niet de diensten die daar intrinsiek toe behoren. Deze "docenten" die vaak véél meer lesgeven dan 26 à 28 uur, verdienen dan ook, met alle respect voor de agrarische sector, de kwalificatie lesboer. - omdat een partner, terwijl men zelf volledig bevoegd is, het hoofdinkomen verdient voelt men niet de noodzaak normale tarieven te hanteren. Het lesgeven is meer hobby dan beroepsuitoefening. Indien gekwalificeerd, bederven deze docenten de markt voor docenten die er alleen voor staan. Wie enig gevoel heeft voor de status van muziekdocent neemt daar geen les.
- men durft geen normaal tarief te vragen uit angst daarmee klanten te verliezen. Heeft een relatie met mijn tweede opmerking.
- de meeste privé docenten geven individueel les. Dat is per definitie duur. Wie dan weigert de relatief veel voordeliger combinatie- of groepsles aan te bieden heeft de neiging het tarief te laten zakken.
- men is 65+ en wil om verschillende redenen de AOW aanvullen. Bijvoorbeeld vanwege (gebrek aan) sociaal contact of financiële noodzaak omdat men in voorgaande jaren niets aan pensioenopbouw heeft gedaan. Het tarief is dan vaak een slag in de lucht. Een uitzondering zijn oudere musici die op grond van ervaring in bijvoorbeeld de uitvoerende praktijk kennis kunnen overdragen aan jongeren. Maar dan praten we over beroepsniveau. Zelf vind ik het tamelijk a-sociaal om als gepensioneerde de jongeren die nog een bestaan moeten opbouwen voor de voeten te lopen.
- Men gebruikt de leerling als platform om tegen een zacht prijsje eigen frustaties, ongemakken, problemen etc. te ventileren. Gauw wegwezen bij zo iemand. Daar is een les niet voor en zeker niet wanneer het van de betaalde lestijd afgaat.
Hoewel hun diploma's geen officiële status meer hebben kan als gekwalificeerde opleiding ook gelden een diploma dat is verkregen via de Schumann Akademie. Deze instelling heeft indertijd de bevoegdheden van het voormalige staatsexamen muziek overgenomen en leidt vooral mensen op die niet de dagopleiding aan het conservatorium kunnen volgen.
Dat er daarnaast ook nog een hele menigte amateurs is die aan vrienden en kennissen "les" geeft is een gegeven. Met name bij muziekverenigingen komt dat voor. Maar bedenk dat voor alle vaardigheidstrainingen, waaronder ook het bespelen van een instrument valt, geldt dat slechte gewoonten heel gemakkelijk zijn aan te leren, maar meestal uiterst moeilijk af te leren. Een amateur heeft, hoe goed ook bedoeld, geen fractie in huis van de kennis en vaardigheden van een beroepsmusicus c.q. beroepsdocent.
Dat je zoveel méér kan leren over muziek maken van iemand die het lesgeven goed onderlegd beheerst weet de leerling meestal niet en degene die zulke "lessen" geeft al helemaal niet. Hoed u voor mensen die verontschuldigend zeggen dat ze maar een paar "leerlingetjes" hebben en dat het vooral "gezellig" moet zijn. Dat een les in een goede sfeer moet verlopen is een open deur, maar er moet óók altijd sprake zijn van kennisoverdracht. Ook gehoord: "maar ik kan goed lesgeven". Een drogreden want goed lesgeven bestaat bij de gratie van kennis en vaardigheden.
Het loopt in een cirkeltje rond: als het niet leuk is, is het niet goed en als het niet goed is, is het uiteindelijk ook niet leuk. Een paar saillante voorbeelden die ik op internet tegenkwam vindt u hier
Bevoegdheid
Zoals bij alle beroepen is het bezit van een bevoegdheid geen garantie voor kwaliteit. Maar één ding is bij een afgeronde muziekvakstudie in ieder geval vastgelegd: de betrokken docent heeft zich op beroepsniveau met het vak beziggehouden. Dus bij de opleiding tot muziekdocent zijn de vakken algemene muziekleer, solfège, analyse, harmonieleer, contrapunt, geschiedenis, methodiek, didactiek en instrumentkennis afgesloten. En men heeft er tot op een zeker niveau blijk van gegeven de technische en muzikale vaardigheden te bezitten om een instrument te kunnen bespelen. Anders krijgt iemand zijn diploma niet. Vooral het kunnen spelen is belangrijk. Als een docent zelf niet tot een bepaald niveau (bij het lesgeven aan amateur pianoleerlingen ongeveer tot de etudes van Chopin) het speeltraject beheerst kan hij de stof ook niet adequaat overbrengen. Met andere woorden, hij / zij kan niet overzien wat de muzikaal-technische horizon is. Dat heeft overigens niets te maken met het uiteindelijke niveau dat een leerling bereikt. Een goede docent moet iedereen, jong en oud, ongeacht aanleg en talent, tot het voor die leerling hoogst bereikbare niveau kunnen brengen. Maar daarvoor moet je de voor dat instrument benodigde vaardigheden niet alleen zelf bezitten maar tot op zekere hoogte ook kunnen overzien. Uitzonderingen zijn die leerlingen die een dermate groot talent bezitten dat de docent moet inzien dat ze beter kunnen overstappen naar bijvoorbeeld een conservatoriumdocent, de talentenklas of school voor jong talent van het conservatorium. Ook dat is een gegeven: een goede docent moet talent kunnen her- en erkennen en dienovereenkomstig kunnen handelen in het belang van de leerling.
Dat er desondanks volledig bevoegde muzikanten zijn die geen notie hebben van écht lesgeven is betreurenswaardig maar komt bij alle beroepsgroepen voor. Vrijwel iedereen kent dat uit zijn eigen schoolperiode.
Dirigenten
Een aparte sector zijn de dirigenten. Gelukkig zijn er vele koren en orkesten die een gekwalificeerde dirigent voor de groep hebben staan. Maar daar moet dan ook voor worden betaald. Directie is een aparte opleiding aan het conservatorium die vaak na of tegelijk met een instrumentaal hoofdvak wordt gevolgd. De media hebben er brood in gezien om programma's te maken waar BN-ers voor een symfonie orkest worden gezet en dan wat mogen zwaaien. Hopelijk versterkt dat de beeldvorming dat dirigeren een moeilijk vak is. Al te vaak heb ik gezien dat amateur dirigenten niet in staat waren adequaat te beginnen, aan te geven, een fermate te slaan etc. of überhaupt niet in staat waren een repetitie te leiden. Allemaal technieken die door oefening verkregen kunnen worden. Ook wanneer een amateurgroep eens door een beroeps ensemble begeleid wordt kan het voorkomen dat de concertmeester stilzwijgend de leiding overneemt als de dirigent het eigenlijk niet kan. Niemand merkt daar wat van maar de dirigent wordt feitelijk uitgeschakeld en de musici reageren via de strijkstok van de eerste violist (de concertmeester). Vervolgens neemt de dirigent het applaus in ontvangst.......
Er zijn in Nederland nogal wat instellingen die dirigenten cursussen op verschillend niveau organiseren. De top wordt gevormd door de conservatoria die bachelor en master opleidingen verzorgen voor zowel orkest- koor- als hafabra directie.
Aan huis lesgeven
Een muziekles wordt gehaald, niet gebracht. Bij een goed geoutilleerde privé-docent en muziekscholen zijn alle materialen aanwezig die nodig zijn om les te geven. Dus: goede instrumenten (bij piano meer dan één!), bladmuziek, literatuur, Cd's, geluids- en opname apparatuur, computer met educatieve software. En dat alles in één ruimte. Leerlingen hebben thuis maar een beperkt gedeelte van deze faciliteiten en meestal ook niet in één ruimte geconcentreerd. Daarbij komt dat combinaties van leerlingen moeilijk of niet zijn te realiseren. Je zit tenslotte in andermans woning. Dit nog afgezien van het gegeven dat het tarief dan inclusief reistijd moet zijn. Dat houdt in dat een les aan huis minimaal rond de € 45,- per uur zou moeten kosten. Dat privé docenten en particuliere muziekscholen steeds vaker, gedwongen door de recessie, er toe over gaan om aan huis te gaan lesgeven is een betreurenswaardige ontwikkeling die het vak geen goed doet.
Conclusie
In het algemeen kan men stellen dat er bij het hanteren van een tarief dat beneden de algemeen gangbare norm ligt, altijd iets aan de hand is. Net zo goed als alle andere dienstverleners moet ook een muziekdocent verantwoording kunnen afleggen over zijn tarief. Maar als een docent niet verder kan kijken dan het volgende lesboekje is ook € 20,- per uur weggegooid geld. Alle waar is naar zijn geld. U neemt les om muzikaal-technische vaardigheden aan te leren waar u of uw kind in de toekomst zelfstandig verder mee kunnen. Dat is een veelomvattend proces dat jaren duurt. Een docent, zogenaamde docent of beunhaas die dat proces niet kan hanteren of overziet is niets waard. U verspilt er kostbare tijd, energie en geld mee.
